Zaliczka a zadatek – czym się różnią i co jest bezzwrotne?

 

Czy wiesz, że od tego, którą formę płatności wybierzesz, może zależeć, czy odzyskasz pieniądze, jeśli umowa nie zostanie wykonana? Dla wielu osób, szczególnie przy zakupie mieszkania czy usług na dużą skalę, różnica między tymi dwoma pojęciami może oznaczać tysiące złotych w przypadku niewywiązania się drugiej strony. W tym artykule wytłumaczymy krok po kroku, czym różnią się zaliczka i zadatek, które z nich jest zwrotne, a które przepada, oraz jak stosować je w praktyce.

Co to jest zaliczka?

Zaliczka to część zapłaty za towar lub usługę, wpłacana przed wykonaniem umowy. Jej główną cechą jest zwrotność – jeśli umowa nie dojdzie do skutku, zaliczka podlega zwrotowi w wysokości nominalnej.

W praktyce oznacza to, że klient wpłacający zaliczkę jest stosunkowo bezpieczny: nie traci pieniędzy, nawet jeśli nie dojdzie do finalizacji transakcji. Jednak w niektórych przypadkach wykonawca może potrącić z zaliczki udokumentowane koszty, np. zakup materiałów niezbędnych do realizacji zlecenia.

Zaliczka nie pełni funkcji sankcyjnej ani zabezpieczającej – jej rolą jest jedynie częściowe pokrycie kosztów umowy i potwierdzenie powagi zamiaru stron. W praktyce najczęściej spotyka się ją w:

• umowach zlecenia,

• umowach sprzedaży,

• przy zamówieniach towarów lub usług wymagających wcześniejszej rezerwacji.

Z punktu widzenia prawa, zaliczka nie jest odrębną instytucją w Kodeksie cywilnym, lecz regulowana jest przez przepisy dotyczące umów wzajemnych, np. art. 743 Kodeksu cywilnego w kontekście umowy zlecenia.

Co to jest zadatek?

Zadatek jest bardziej skomplikowaną instytucją prawną, ponieważ pełni funkcję zabezpieczającą wykonanie umowy i jednocześnie stanowi formę sankcji za jej niewykonanie. Jest zawsze ustaloną kwotą lub rzeczą, wręczaną przy zawarciu umowy.

W przeciwieństwie do zaliczki, zadatek może przepadać lub podlegać podwójnemu zwrotowi, w zależności od tego, kto ponosi winę niewykonania umowy:

1. Jeśli kupujący nie wywiąże się z umowy – zadatek przepada na rzecz drugiej strony.

2. Jeśli sprzedający nie wywiąże się z umowy – zadatek zostaje zwrócony w podwójnej wysokości.

3. Jeśli obie strony zgadzają się rozwiązać umowę – zadatek podlega zwrotowi w tej samej wysokości, bez obowiązku podwójnej kwoty.

Zadatek jest regulowany w art. 394 Kodeksu cywilnego i stanowi skuteczne narzędzie dyscyplinujące strony do zawarcia umowy finalnej. Po wykonaniu zobowiązania zadatek jest zaliczany na poczet świadczenia, czyli traktowany jak część zapłaty.

Różnice między zaliczką a zadatkiem. Czym różni się zaliczka od zadatku?

Podstawowe różnice między zaliczką a zadatkiem można przedstawić w kilku punktach:

1. Funkcja prawna:

   • Zaliczka – część zapłaty, bez funkcji zabezpieczającej.

   • Zadatek – forma zabezpieczenia umowy i sankcja za niewykonanie.

2. Zwrotność:

   • Zaliczka – zawsze podlega zwrotowi.

   • Zadatek – przepada lub zwracany w podwójnej wysokości w zależności od winy strony.

3. Podstawa prawna:

   • Zaliczka – przepisy o umowach wzajemnych.

   • Zadatek – art. 394 Kodeksu cywilnego.

4. Cel wpłaty:

   • Zaliczka – potwierdzenie powagi transakcji i częściowe pokrycie kosztów.

   • Zadatek – dyscyplinowanie stron i ochrona przed niewykonaniem umowy.

W praktyce różnice te mają kluczowe znaczenie, zwłaszcza przy dużych transakcjach, jak kupno mieszkania czy umowy usług budowlanych.

Co jest zwrotne: zaliczka czy zadatek?

Zgodnie z prawem zaliczka jest zwrotna, niezależnie od przyczyny niewykonania umowy. Natomiast zadatek nie jest zwrotny, jeśli umowa nie dojdzie do skutku z winy strony wpłacającej go.

Przykład praktyczny:

• Kupujący wpłaca zadatek na mieszkanie, ale rezygnuje z zakupu – zadatek przepada.

• Sprzedający nie realizuje umowy sprzedaży – zadatek zostaje zwrócony w podwójnej wysokości.

Dlatego przy wyborze formy płatności warto dobrze przemyśleć ryzyko – zadatek daje silniejsze zabezpieczenie sprzedającemu, a zaliczka większą elastyczność dla kupującego.

Kiedy zaliczka lub zadatek przepada?

• Zadatek przepada w sytuacji, gdy niewykonanie umowy nastąpiło z winy strony dającej zadatek.

• Zaliczka nie przepada – nawet jeśli strona rezygnuje z umowy, wpłacona kwota powinna zostać zwrócona w całości.

Warto pamiętać, że w przypadku zadatku można też ustalić w umowie jego wykorzystanie w innych okolicznościach, ale standardowo przepada przy niewywiązaniu się kupującego.

Kiedy zaliczka i zadatek są zwrotne?

Zaliczka: zawsze zwrotna.
Zadatek: zwrotny w przypadku:

• niewykonania umowy z winy odbiorcy zadatku,

• rozwiązania umowy za zgodą obu stron,

• okoliczności niezależnych od stron (np. siła wyższa).

Takie przepisy chronią zarówno kupującego, jak i sprzedającego, jednocześnie motywując do wywiązania się z umowy.

Zadatek i zaliczka przy zakupie mieszkania

W transakcjach nieruchomości zadatek i zaliczka odgrywają szczególną rolę:

• Zadatek na mieszkanie – zwykle od 5% do 10% wartości nieruchomości. Pełni funkcję zabezpieczenia dla sprzedającego.

• Zaliczka na mieszkanie – może mieć dowolną kwotę, zwrotna w przypadku rezygnacji kupującego.

Zadatek na mieszkanie – ile wynosi?

Standardowo od 5% do 10% wartości nieruchomości. Wysokość zależy od umowy między stronami, ale większy zadatek zwiększa dyscyplinę kupującego.

Zaliczka na mieszkanie – zasady

Zaliczka jest częścią ceny mieszkania i podlega zwrotowi, jeśli umowa nie zostanie sfinalizowana. Warto doprecyzować w umowie kwestie potrąceń, jeśli sprzedający poniósł koszty przygotowania mieszkania.

Zadatek a zaliczka przy kupnie mieszkania

• Kupujący – większa swoboda przy zaliczce, mniejsze ryzyko utraty środków.

• Sprzedający – zadatek zapewnia ochronę i możliwość uzyskania rekompensaty w razie wycofania się kupującego.

Zadatek na zakup nieruchomości

W praktyce, przy zakupie nieruchomości, zadatek jest narzędziem prawnym zapewniającym bezpieczeństwo transakcji i motywującym strony do finalizacji umowy. Warto zawsze dopilnować, aby jego wysokość i warunki były jasno zapisane w umowie przedwstępnej.

Meta opis:

Zaliczka a zadatek – poznaj kluczowe różnice, dowiedz się, która forma płatności jest zwrotna, a która przepada. Sprawdź ekspercki poradnik »