Czym jest stopa referencyjna NBP?

Narodowy Bank Polski ma różne instrumenty, którymi może wpływać na rynek finansowy, rynek bankowy, a pośrednio także na całą gospodarkę. Jednym z takich instrumentów jest stopa referencyjna NBP, czyli jedna ze stóp procentowych. Czym jest stopa referencyjna, na co wpływa i jak jest ustalana?

 

Co pewien czas słyszymy, że zbiera się Rada Polityki Pieniężnej, która podejmuje decyzje o zmianie stóp procentowych lub o pozostawieniu ich bez zmian. Stopa referencyjna jest jedną z tych stawek i ma ogromny wpływ na sytuację finansową wielu ludzi w Polsce, szczególnie tych, którzy spłacają kredyty. Skoro stopa referencyjna NBP ma tak duży wpływ, warto wyjaśnić, czym ona jest dokładnie i od czego zależy. Przypomnimy również, jak zmieniała się stopa referencyjna NBP w ciągu ostatnich lat.

 

Definicja stopy referencyjnej

 

Na początku warto zacząć od definicji stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Odwołajmy się do tego, co pisze na temat tej stopy NBP: „stopa referencyjna określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Operacje te polegają na zakupie bądź sprzedaży przez bank centralny krótkoterminowych papierów wartościowych w celu przywrócenia równowagi na rynku” (źródło: https://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/BASLeksykon.xsp?id=6C80D58694A2838FC1257A750038ECC1&litera=S). Inaczej pisząc, stopa referencyjna jest wskaźnikiem rentowności bonów pieniężnych, które są emitowane przez Narodowy Bank Polski w czasie podstawowych operacji na otwartym rynku. Warto przy okazji wyjaśnić, o jakie w ogóle operacje tutaj chodzi. To przede wszystkim operacje kupna lub sprzedaży krótkoterminowych (zwykle siedmiodniowych) bonów pieniężnych, które są udostępniane na rynku międzybankowym. W jakim celu NBP dokonuje takich operacji? Oficjalnie mówi się o przywróceniu równowagi płynności finansowej sektora bankowego. To jednak nie wszystko, ponieważ stopa referencyjna pomaga obliczyć wartość pożyczek czy odroczenia terminu płatności pomocy publicznej.

 

Od czego zależy stopa referencyjna NBP

 

Od 1998 roku określaniem poziomu stopy referencyjnej NBP, podobnie jak innych stóp procentowych, zajmuje się Rada Polityki Pieniężnej podczas swoich zebrań. Stopa referencyjna ma bardzo dużą moc oddziaływania na wiele kwestii i produktów finansowych, a także na politykę pieniężną Polski oraz jest orężem w walce z inflacją, która mocno nam doskwiera w ostatnich miesiącach. Poprzez regulację stopy referencyjnej oddziałuje się także na koszt kredytów bankowych, ale i pożyczek.

 

Stopa referencyjna NBP jest zwykle podnoszona, gdy rosną ceny produktów i usług na rynku, jednocześnie dochodzi wtedy do spowolnienia gospodarki. Gdy jednak pojawia się recesja lub trzeba ożywić gospodarkę, ułatwić dostęp do tanich kredytów, zwiększyć poziom konsumpcji i inwestycji, wtedy zwykle stopa referencyjna NBP jest podnoszona.

 

Jak zmieniała się stopa referencyjna NBP w ostatnich latach?

 

W Polsce mieliśmy już do czynienia z okresami wysokiej stopy referencyjnej NBP, jak i z bardzo jej niskim poziomem, bliskim zeru. Na marginesie warto dodać, że w ostatnich latach na świecie nie brakowało państw, które miały ujemne stopy procentowe. Na przykład w styczniu 2015 roku szwajcarskie stopy procentowe były na poziomie -0,75%, rok później Japonia mogła się pochwalić stopami -0,10%, a w kwietniu 2021 roku stopy procentowe Stanów Zjednoczonych wynosiły -0,48% (źródło: https://www.money.pl/pieniadze/stopy-procentowe-swiat/). Jak dotąd w Polsce nie było jeszcze ujemnych stóp procentowych i wszystko na to wskazuje, że już szybko nie pojawi się taka możliwość. W 1998 roku mieliśmy najwyższy poziom stopy referencyjnej w historii III Rzeczpospolitej Polskiej – w lutym wynosiła ona 24%, aby w grudniu zatrzymać się na poziomie 15,5%. 10 lat później stopa referencyjna nie przekraczała 6%. Jak dotąd najniższy poziom stopy referencyjnej NBP został ustalony 29 maja 2020 roku i wyniósł 0,10%.

 

Stopa referencyjna NBP a prognozy na przyszłość

 

Wszystko wskazuje, że erę niskiej stopy referencyjnej NBP mamy już za sobą. Seria podwyżek rozpoczęła się 7 października 2021 roku, gdy Rada Polityki Pieniężnej podniosła stopę referencyjną NBP do poziomu 0,50%, a 4 listopada stopa referencyjna NBP zwiększyła się ponownie, osiągając poziom 1,25%. Zarówno w grudniu, jak i w kolejnych miesiącach eksperci spodziewają się dalszych podwyżek stóp procentowych w Polsce. Wszystko przez mocno rosnącą inflację. Wiele wskazuje, że tempo jej wzrostu nie zostanie zahamowane w najbliższych miesiącach, a nawet kwartałach.  

 

Na co ma wpływ stopa referencyjna NBP?

 

Na co wpływa stopa referencyjna NBP? Niestety, na bardzo wiele kwestii. W pośredni sposób taka stopa procentowa wpływa na poziom oprocentowania kredytów (m.in. na stawkę WIBOR) i kart kredytowych. Im wyższa stopa referencyjna NBP, tym droższe jest pożyczanie pieniędzy. Z takiego obrotu sprawy mogą się jednak cieszyć oszczędzający na lokatach terminowych i kontach oszczędnościowych, ponieważ ich oprocentowanie również rośnie. Ponadto poziom stopy referencyjnej wpływa na pomoc publiczną de minimis skierowaną do przedsiębiorców i na wysokość odsetek za zwłokę w płatnościach.

 

Stopa referencyjna NBP jest jednym z tych instrumentów, które mają istotny wpływ na gospodarkę oraz sytuację finansową Polaków. Najbardziej ten wpływ widać w kredytach. Niskie stopy procentowe to tani pieniądz, jednak nie zawsze możliwe jest to do utrzymania.